Cách cha mẹ giúp con vượt qua nỗi sợ thất bại, kỹ năng mềm quan trọng để con thành công trong tương lai.
Là cha mẹ, tất cả chúng ta đều hy vọng nuôi dưỡng một đứa trẻ tỏa sáng, tự tin và không sợ thất bại. Tuy nhiên, để đạt được điều này, không thể chỉ dựa vào lời khen ngợi.
Lý Tùng Uý, một tiến sĩ tâm lý học tại Đại học Bắc Kinh (Trung Quốc), chia sẻ câu chuyện về cô con gái 9 tuổi của mình:
Khi đưa con gái đi học bơi, anh phát hiện con gái mình rất sợ nước, cố gắng thế nào cũng không học được. Huấn luyện viên càng bảo đừng sợ thì càng phản tác dụng. Người cha rất buồn bã, không biết làm sao để con tự tin hơn và vượt qua nỗi sợ nước.
Anh kể lại, ban đầu con gái không quá sợ, nhưng sau vài lần bị sặc nước và được huấn luyện viên chỉnh sửa, cô bé càng ngày càng sợ hơn.
“Nếu tôi nói ‘thôi nào, con làm được’ hay ‘con giỏi lắm’, con có thể tạm thời kìm nén nỗi sợ hãi; nhưng ngay khi thấy người khác bơi giỏi hơn mình, con lại lo lắng hơn và rơi vào vòng xoáy sợ hãi”. Vì thế, thay vì động viên hay khen ngợi con gái, Lý Tùng Uý lặng lẽ nói với con một bí mật: “Ai cũng phải sợ 100 lần khi học bơi. Con đã sợ cả chục lần rồi, và có thể học được nếu sợ thêm 80 lần nữa”.
Kết quả là con gái của anh nhanh chóng vượt qua nỗi sợ, tập trung học bơi và trở nên bơi giỏi như một chú cá heo.
Khi biết nỗi sợ của mình được chấp nhận và hiểu rằng đó là điều bình thường, phản ứng của trẻ sẽ khác. Là cha mẹ, tất cả chúng ta đều hy vọng nuôi dưỡng một đứa trẻ tự tin và không sợ thất bại. Tuy nhiên, để làm được điều này, không thể chỉ dựa vào lời khen ngợi.
Trong cuộc sống hiện nay, học cách vượt qua thất bại quan trọng không kém gì việc cố gắng để thành công.
Dưới đây là những kỹ năng giao tiếp giúp trẻ tìm lại sự tự tin.
Tóm tắt nội dung
Thừa nhận nỗi sợ hãi
Nói đừng sợ hay cấm sợ hãi không phải là cách hiệu quả để giúp con vượt qua. Bạn cần thừa nhận rằng đó là thực tế. Hãy để con có cơ hội nói ra nỗi sợ và cho thấy bạn hiểu. Nỗi sợ cần được thừa nhận trước khi giúp con loại bỏ nó.
Kể lại trải nghiệm của bản thân
Bạn có thể giải thích rằng thất bại là một phần của cuộc sống và xảy ra với tất cả mọi người. Bạn có thể chia sẻ những thất bại mà bạn từng trải qua.
Tiến sĩ Mintzer cho biết: “Cha mẹ có thể làm mẫu cách đối phó với sự thất vọng của chính họ, ví dụ như khi mất cơ hội thăng tiến trong công việc. Dù mọi người đều muốn mọi thứ diễn ra theo kế hoạch, nhưng quan trọng là dạy con rằng nếu mọi chuyện không như ý, thì cũng không sao”.
Sự thất bại của trẻ là cơ hội để cha mẹ dạy con kỹ năng chấp nhận và giải quyết vấn đề. Bạn và con có thể cùng nghĩ ra những gì mình có thể làm trong lần tiếp theo để đạt được thành công.
Thể hiện sự đồng cảm
Một lần trong công viên, có nhóm trẻ em đang chơi bóng đá, hai mẹ con đứng xem. Thấy con có vẻ muốn tham gia, người mẹ đã yêu cầu con tham gia. Tuy nhiên, cậu bé quá xấu hổ không dám bước tới, và người mẹ đã mắng: “Có gì mà phải xấu hổ? Con hèn nhát quá”. Cậu bé đỏ mặt và bật khóc.
Đối với trẻ nhút nhát và sống nội tâm, rất khó để bé làm điều gì đó nếu bạn cứ liên tục nói “làm đi con”. Chỉ khi cha mẹ ngồi xuống, hiểu và biết trẻ đang gặp khó khăn ở đâu, họ mới có thể giúp con.
Một phụ huynh kể lại: “Con trai tôi làm bài Toán suốt 2 tiếng đồng hồ mà không ra kết quả, cứ thở dài. Sau khi hiểu vấn đề, tôi bước tới và thể hiện sự đồng cảm: ‘Bài toán này đối với trẻ lớp ba khó thật đấy’. Sau đó tôi chia sẻ: ‘Khi còn là trẻ con, mẹ rất yếu môn Toán. Con giỏi hơn mẹ nhiều đấy, đừng lo, chúng ta sẽ cùng làm nhé'”. Sau khi nghe điều này, con trai tôi cảm thấy an ủi và quyết định tự mình giải quyết vấn đề.
Điểm mấu chốt trong giao tiếp đồng cảm là hiểu những khó khăn của trẻ, giúp trẻ xây dựng các bước giải quyết và hỗ trợ con thực hiện. Khi bạn cảm nhận được cảm xúc của trẻ, trẻ sẽ cảm nhận được sự quan tâm và thấu hiểu của cha mẹ.
Để con biết rằng thất bại cũng là một lựa chọn
Mọi người đều chịu áp lực phải thành công, nhưng đôi khi thất bại lại là một phần quan trọng của quá trình học hỏi. Những phát minh vĩ đại nhất trong lịch sử thường là kết quả của hàng loạt thất bại.
Hãy cho con biết rằng đôi khi thất bại là chấp nhận được và không có gì phải sợ. Hãy chỉ cho con cách học hỏi từ thất bại để làm tốt hơn trong lần tiếp theo.
Tạo động lực
Nhiều cha mẹ có kỳ vọng rất lớn vào con cái từ khi còn nhỏ, họ hay nói: “Con phải nổi bật và mang lại vinh quang cho gia đình”. Những lời động viên này thực tế có thể tạo ra áp lực quá lớn và khiến trẻ dễ mất tự tin nếu thất bại.
Giao tiếp tạo động lực là giúp trẻ nhận thức về khả năng của bản thân, để trẻ tin rằng “Con có thể làm được”, từ đó sinh ra sự tự tin và dũng khí đối mặt với khó khăn. Đầu tiên, hãy giúp trẻ đối mặt với thất bại và sợ hãi. Giống như cuộc trò chuyện giữa Lý Tùng Uý và con gái, nó không chỉ giúp trẻ bớt sợ hãi mà còn nhìn nhận thất bại một cách bình thường, từ đó gieo mầm “Tôi có thể” vào trái tim trẻ.
Nếu chỉ động viên bằng những lời như “Mẹ tin con làm được”, điều đó chưa đủ để tạo niềm tin cho trẻ, và chỉ làm tăng thêm áp lực. Trẻ thực sự cần sự khẳng định cụ thể, chân thành, hay còn gọi là “sự khích lệ chất lượng cao”.
Đừng đặt nỗi sợ của bạn lên con
Dù bạn nhận thức được điều này, nhưng không thể che giấu hoàn toàn nỗi sợ của mình trước con. Bạn chỉ cần chia sẻ và cho con thấy bạn cũng là người bình thường và cũng có sợ hãi. Hãy cho con thấy cách bạn đang đối phó và vượt qua những nỗi sợ đó.
Cho con biết có những lúc sợ hãi là tốt
Dù việc vượt qua sợ hãi rất quan trọng, nhưng cũng cần nhớ rằng có một số nỗi sợ là hợp lý và lành mạnh. Nếu con sợ nhảy xuống dòng sông có cá sấu, đó là một nỗi sợ hợp lý, và bạn không nên bắt con phải vượt qua nó. Hãy giải thích cho con sự khác biệt giữa nỗi sợ hợp lý và phi lý.
Cổ vũ và tôn trọng ý tưởng của con
Có một phụ huynh kể: “Mùa hè năm ngoái, tôi đưa con đi cắm trại ngoài trời. Tôi ấn tượng với một cậu bé 8-9 tuổi. Cậu bé nhanh chóng hòa nhập với các bạn, và khi gặp khó khăn khi leo núi, cậu bé bình tĩnh phân tích tình huống và tìm giải pháp.
Tôi nhận thấy gia đình cậu bé rất ít khi yêu cầu con phải làm theo ý mình. Họ thường dùng cách nói hướng dẫn, chẳng hạn như: ‘Hãy thử món này nhé’, hay ‘Con sẽ lên kế hoạch cho hành trình mai chứ?'”.
Hãy cho phép trẻ có nhiều ý tưởng khác nhau, dù chúng có thể ngây thơ hay trưởng thành, và thảo luận với trẻ, thay vì chỉ trích. Sau khi được hướng dẫn hợp lý, trẻ sẽ hiểu các hậu quả và lựa chọn đúng đắn.
Tránh so sánh con với người khác
So sánh con với những đứa trẻ khác có thể khiến con mất tự tin và cảm thấy mình không đủ khả năng. Điều này chỉ làm trầm trọng thêm nỗi sợ hãi.
Thường xuyên nhắc con rằng con không cô đơn
Cuối cùng, điều quan trọng nhất là giải thích cho con rằng con không phải đối mặt với nỗi sợ một mình. Khi biết có người đồng hành, con sẽ cảm thấy tự tin hơn và sẵn sàng tiến lên phía trước.